Experts aan het woord
Winkelen is zo alledaags dat we maar zelden stilstaan bij de machinerie erachter. Welke weg legt een product af van fabriek tot winkelrek? Welke reclametrucjes nodigen uit tot shoppen? En is levering aan huis wel een nieuw fenomeen? In het kader van de tijdelijke expo Kassa kassa!, die van november 2021 tot en met augustus 2022 in het Industriemuseum te zien was, gaven vijf experten hun genuanceerde en brede kijk op deze thema's.
PROF. DR. EM. PETER SCHOLLIERS
historicus VUB
Eeuwenlang voorzien de meeste gezinnen zelf in hun basisbehoeften. Ze bewerken een lapje grond, kweken een varken voor eigen gebruik en naaien zelf kledij. Vanaf de 19e eeuw worden westerse huishoudens steeds meer afhankelijk van de commerciële markt. De grootste hap uit hun budget gaat naar voeding. Arbeidersgezinnen wikken en wegen elke uitgave zorgvuldig. De stedelijke burgerij kan zich al meer luxegoederen veroorloven.
PROF. DR. CHRISTA SYS
transporteconome Universiteit Antwerpen
Elke dag opnieuw lijken winkelrekken zichzelf te vullen. De weg die koopwaar aflegt van veld of fabriek tot consument is grotendeels onzichtbaar. Vanaf de 19e eeuw neemt de wereldhandel in sneltempo toe. Zeevaart en binnenvaart, luchtvaart, weg- en spoorwegtransport: via een combinatie van transportmiddelen en tussenstops zoekt een eindeloze goederenstroom zijn weg naar de klant.
De invloed van technologie en digitalisering op deze logistieke klus is niet te onderschatten. Containers en kranen, paletten en vorkliften nemen kilo’s gewicht van de schouders van fabrieksarbeiders, havenarbeiders en magazijniers. Maar tot vandaag blijven de werkomstandigheden in de logistieke sector voer voor discussie. En wat met de ecologische impact van al die afgelegde kilometers? Stemmen voor een kortere keten klinken steeds luider.
DR. PETER HEYRMAN
historicus KADOC - KU Leuven
Tot diep in de 19e eeuw zetten kleine onafhankelijke winkels de toon in onze dorpen en steden. De winkel om de hoek is een ontmoetingsplaats die kleur geeft aan de lokale gemeenschap. Zelfstandige winkeliers leven voor hun zaak die vaak al generaties meegaat. Ze werken voor eigen rekening en kloppen lange dagen.
Vandaag domineren multinationals het straatbeeld en drijven het fast fashion-model op de spits. Maar de roep om nabijheid klinkt vandaag steeds luider. Is de lokale winkel terug van weggeweest?
PROF. DR. LISELOT HUDDERS
communicatiewetenschapster Universiteit Gent
Vanaf het midden van de 19e eeuw neemt de concurrentie toe. Technisch vernuft en groeiende welvaart zorgen voor een alsmaar grotere keuze aan spullen. Reclame moet de consument overtuigen van het nut en de kwaliteit van die nieuwe producten.
Reclame maken wordt een vak met eigen wetten en specialisten. De dragers en boodschappen evolueren mee met de tijdsgeest. Ook de inzet verschuift: van het verkopen van een product tot het creëren van nieuwe verlangens.
DR. GISELLE NATH
historica en journaliste De Standaard
Rondreizende handelaars of leurders spelen tot het midden van de 20e eeuw een belangrijke rol. Ook luxegoederen worden al sinds de 19e eeuw door warenhuizen aan huis geleverd, bij wie het kan betalen. Vandaag bestellen we met een simpele muisklik van alles op het internet. Maar het gemak waarmee goederen de weg naar de huishoudens vinden, heeft ook een keerzijde.
Bestelwagens wegen op de leefbaarheid in stadscentra en woonwijken. Buitenlandse platformen gaan de strijd aan met lokale spelers. Met de fysieke winkels verdwijnen ook jobs, vooral van laaggeschoolden. En hoewel de nieuwe platformeconomie kansen biedt, omzeilt ze de arbeidswetgeving met bedenkelijke en slecht betaalde statuten. Wie wil straks onze waren nog leveren?