UIT DE AGENDA

Letterpress is de populaire, Engelse benaming voor de ambachtelijke hoogdruktechniek. Daarbij worden houten of loden drukletters eerst met de hand gezet en dan afgedrukt. De af te drukken stukjes van de drukvorm liggen hoger en worden voorzien van inkt. Vervolgens wordt de drukvorm krachtig tegen het papier geperst, waardoor een afdruk ontstaat. De techniek geeft drukwerk een specifiek karakter: de afdruk laat namelijk een voelbaar reliëf achter in het papier – ‘moet’ in drukkersjargon – en de letters hebben een kraalrand, een wat onregelmatige contour door inkt die bij het aanbrengen op de zijkanten van de drukletter terechtkomt.

Op het einde van de 18e eeuw gaan steeds meer wetenschappers zich interesseren voor de samenstelling van de lucht, meer specifiek van gassen. Op 4 juni 1783 laten de gebroeders Montgolfier in Annonay in Frankrijk een met warme lucht gevulde papieren ballon opstijgen. De hertog van Arenberg, in de omgeving van Leuven, is mecenas van kunst en wetenschappen en erg geïnteresseerd in deze experimenten. Hij geeft een drietal professoren van de Leuvense universiteit, waaronder Jan-Pieter Minckelers (1748-1824) de opdracht om na te gaan of brandbare gassen gebruikt kunnen worden om ballons te vullen. Minckelers forceert de doorbraak: tijdens één van zijn experimenten in november 1783 lukt het hem om op basis van steenkoolgas een ballon te laten opstijgen. Daar blijft het niet bij. Hij gebruikt het steenkoolgas ook om zijn leslokalen aan de universiteit te verlichten

De mens heeft altijd al gezocht naar hulpmiddelen om handelingen te vereenvoudigen of zware lasten en taken lichter te maken. Mechanisatie heet dat. Met minder of geen menselijke inspanning wordt er meer geproduceerd, in een kortere tijd, zonder kwaliteitsverlies. Een mooi voorbeeld van mechanisatie is de twijnmolen. Door aan deze molen te draaien doet één arbeider het werk dat anders de inzet vraagt van 47 man. Als de twijnmolen wordt aangesloten op een waterrad, is er zelfs geen mankracht meer nodig.

Drukwerk: we kunnen niet zonder. Al eeuwenlang rollen boeken, affiches en kaartjes van de pers. Steeds sneller, steeds meer. Als drager van kennis, informatie en reclame of als aandenken aan een speciale gelegenheid. Vandaag leven we meer dan ooit in een multimediale wereld. Online advertenties, sociale media, websites: de communicatiemiddelen lijken eindeloos. En toch wordt er ook nu nog heel wat gedrukt.

Drukken is in essentie een middel om tekst en beeld te vermenigvuldigen. Doorheen de eeuwen worden hiervoor verschillende technieken gebruikt. Het uitzicht, de mogelijkheden, de kwaliteit en de snelheid mogen dan wel verschillen van techniek tot techniek. Maar voor elk ervan zijn steeds dezelfde vier basiselementen nodig: de drukvorm die het af te drukken beeld draagt, het te bedrukken materiaal zoals papier, de inkt en de drukkracht of het drukprocédé. In dit artikel maak je achtereenvolgens kennis met hoogdruk, diepdruk, steendruk, offset, zeefdruk en digitale druktechnieken.