Serck: meer dan tweehonderd jaar bouwmeesterschap
In 1789 ontvlucht voorvader Serck het turbulente Frankrijk en vestigt zich als bouwmeester-schrijnwerker in Gent. Het zijn gouden tijden voor de Arteveldestad. De textielindustrie ontwikkelt zich razendsnel en geeft ook impulsen aan Les établissements Serck. Nieuwe fabrieksgebouwen, beluiken en arbeiderswoningen schieten als paddenstoelen uit de grond. Tal van herenhuizen uit die periode dragen vandaag nog het merkteken van Serck.
In 1838 levert Serck een van zijn grootste bouwprojecten tot dusver op: vlasspinnerij La Lys gelegen tussen de Leiekaai en Nieuwewandeling in Gent. Op deze kolossale site met talrijke fabrieksgebouwen worden vlas, jute en hennep tot garen gesponnen. In 1892 is La Lys bovendien de eerste fabriek die volledig overschakelt van gasverlichting op elektrische verlichting.
De elektrisch verlichte fabriek heeft aanvankelijk veel bekijks bij de Gentenaars. Foto, eind 19e eeuw. Collectie Archief Gent, SCMS_FO_4067.
Ook latere uitbreidingswerken aan textielfabriek La Lys in 1937 worden door Serck uitgevoerd. Foto, 21 september 1937. Collectie Industriemuseum, F01012.
Met de komst van de Wereldtentoonstelling in 1913 breekt een nieuw gouden tijdperk aan voor Serck. Met talloze bouwprojecten wordt Gent klaargestoomd voor hordes internationale bezoekers. Intussen leiden Aubin en Polydor Serck, de vijfde generatie, het bouwbedrijf en herdopen de firma tot A. & P. Serck. Tot aan de Eerste Wereldoorlog stellen ze maar liefst 800 werknemers tewerk.
Tijdens de wederopbouw van het land is Serck tot ver buiten Gent actief. Getuige daarvan zijn de vele foto’s van bouwwerken, vaak woonhuizen, in Ieper. Ook Serck zelf bewaart nog tal van bouwdossiers uit de periode van de wederopbouw met onder meer prijsoffertes en materiaallijsten.
(Links) Tijdens de Eerste Wereldoorlog ligt het werk grotendeels stil. In deze verklaring tussen bouwbedrijf Serck en de toenmalige burgemeester van Gent, Emile Braun, bevestigen beide partijen dat de firma tijdens de bezetting niet voor de vijand heeft gewerkt of er zaken mee heeft gedaan. Collectie Industriemuseum, F01108.
(Rechts) Zicht op het huis van de familie Peene gelegen aan de Grote Markt in Ieper. De wederopbouw is door Serck uitgevoerd. Collectie Industriemuseum, F01027-006.
Gedurende lange tijd huist het bouwbedrijf aan de Visserij in Gent. Bouwmaterialen worden via het water aangevoerd en vervolgens met paard en kar of door arbeiders met stootkarren naar de werven gebracht. Vrachtwagens blijven lang te kostelijk. Pas vanaf de jaren 1970 worden ze volop ingezet voor transport. Wanneer het bedrijf in 1999 naar de huidige vestiging in Melle verhuist, duiken op zolder nog splinternieuwe, ongebruikte stootkarren op die als reserve gestockeerd stonden.
Zicht op de zetel en werkplaatsen van bouwbedrijf Serck, gelegen aan Visserij 129 in Gent, 1931. Collectie Industriemuseum, F00568.
Sinds de begindagen combineert Serck zowel het ontwerp als de uitvoering van bouwplannen. In 1939 wordt in België de zogenaamde architectenwet gestemd die de beroepen van architect en aannemer opsplitst om knoeiers te weren en de controle op te voeren. De firma , intussen geleid door de zesde generatie, kiest ervoor om de activiteiten als aannemer verder te zetten. Maar het tekentalent zit in het bloed. Heel wat familieleden van de latere generaties kiezen voor het architectenbestaan. Zo ook de bekende architect Francis Serck (1929-2020) en zijn zoon Thomas Serck die sinds 1994 diens architectenbureau overnam en vandaag nog steeds in Gent actief is.
In de jaren 1970 beslissen Alain en Etienne Serck, de achtste generatie, om de locatie aan de Visserij te verlaten. Ze trekken naar Melle. Die periode verloopt moeilijk; de nood aan een nieuwe leider binnen het bedrijf was hoog. Alain Serck (1947-2006) vraagt aan Gino Breyne, die op dat moment een studiebureau runt, om enkele dagen te komen meewerken. Van het een komt het ander; begin jaren 2000 neemt Gino – samen met dochters Karen en Els Breyne – firma Serck over. Gino vertelt:
Het zijn woelige periodes geweest, maar we zijn erdoor geraakt.
Voor het eerst in ruim tweehonderd jaar staat er dus geen telg van de familie Serck aan het hoofd van het bedrijf. Toch blijft het een familiebedrijf. Het oudste bouwbedrijf van Oost-Vlaanderen stelt anno 2022 een twintigtal werknemers tewerk. Samen met een grote pool van onderaannemers voeren zij nog steeds diverse projecten uit, gaande van renovaties van sociale woningen en het oprichten en renoveren van industriële gebouwen tot het isoleren van de gebouwschil van overheidsgebouwen en particuliere gebouwen.
Sinds de overname van de familie Breyne is de naam van het bedrijf ingekort van Anciens Successeurs Société Anonyme A. et P. Serck naar het eenvoudige nv Serck. Volgens Gino wist niemand immers nog waar de naam voor stond. Het logo van het bedrijf hebben ze bewust behouden omwille van de herkenbaarheid, volgens Karen te verklaren door de opvallende rode bol centraal in het logo.
(Links) Hedendaags logo.
(Rechts) Ontwerp van het logo van Serck op kalkpapier. Collectie Industriemuseum.
Al in de vroegere jaren van de firma hecht Serck veel belang aan het bedrijfslogo. Op foto’s van werven staat consequent ergens op beeld een plakkaat met de bedrijfsgegevens en het logo. Gino vertelt:
Vroeger was dat een goede gewoonte om een plakkaat van de aannemer aan het gebouw te bevestigen. Toen bestond er veel waardering voor de vakman. Vandaag hebben we nog steeds zo’n plaat, die onder andere ook aan bedrijfsvoertuigen werd gevezen, in ons bezit.
Archief en fotocollectie
Het bedrijfsarchief van bouwfirma Serck bestaat uit een collectie van 578 foto’s, waarvan een deel in fotoalbums zitten en een deel losse afdrukken zijn. Die laatste zijn veelal kopieën van beelden in de albums, waardoor er 467 unieke beelden zijn. De foto’s documenteren de werven en afgewerkte gebouwen van de hand van het bedrijf. Ze dateren uit de eerste helft van de 20e eeuw. Het vroegste beeld stamt uit 1908, het meest recente uit 1951.
De fotocollectie wordt bij de verhuis van de Visserij naar Melle aan het Industriemuseum geschonken door Alain Serck. Gino weet te vertellen dat Alain grote waarde aan deze collectie hechtte en zeker niet wilde dat deze verloren zou gaan. Wanneer Gino de foto’s in het museum terugziet, is hij net als zijn dochters Karen en Els onder de indruk. Het verbaast de drie hoe sterk de manier van werken bij het bouwbedrijf doorheen de jaren veranderd is:
Het zijn spectaculaire beelden en het werk dat jullie erin steken, is mooi. Serck kent een lange geschiedenis.
Zicht op de zijgevel van de woning van kunstschilder Albert Baertsoen gelegen op de hoek van de voormalige Bijlokekaai, nu Albert Baertsoenkaai, en van Coupure Links in Gent. Het pand is door Serck gebouwd. Foto, begin 20ste eeuw. Collectie Industriemuseum, F00966.
Op de foto’s zijn vooral werven en gebouwen te zien uit Gent en omstreken. Daarnaast toont een groot deel ervan de opbouw van de cokesfabriek Kuhlmann en bijbehorende ammoniakfabriek gelegen langs het Kanaal Gent-Terneuzen in Zelzate. Maar liefst 9 van de 15 fotoalbums (dat zijn 228 foto’s) zijn aan deze werf gewijd. Vermoedelijk is dit voor Serck de grootste bouwopdracht ooit. “Dat moet een mammoetwerk geweest zijn, ongelofelijk,” volgens Gino. Ook een aantal werven in West-Vlaanderen zijn in de fotocollectie te vinden, waarvan de meeste in Ieper ten tijde van de heropbouw na de Eerste Wereldoorlog.
(Links) Fotoalbum van bouwbedrijf Serck met foto's van diverse onderdelen van de zwavelzuurfabriek van cokesfabriek Kuhlmann, gelegen aan het Kanaal Gent-Terneuzen in Zelzate, 1927-1928. Collectie Industriemuseum, F10413-001.
(Rechts) Foto van openliggend album, 1927-1928. Collectie Industriemuseum, F10413-007.
Naast de foto’s bestaat het bedrijfsarchief van Serck uit bouwdossiers en bijbehorende bouwplannen. In Archief Gent worden 257 bouwdossiers daterend van 1930 tot 1986 bewaard. Daarnaast telt een apart plannenarchief van architect Francis Serck 295 stuks uit de periode 1911-1984. Al deze archiefstukken kunnen er opgevraagd en ingekeken worden. Ook Serck zelf bezit nog een stuk van het papieren archief: 693 bouwdossiers bevinden zich nog in het bedrijf en dateren van 1870 tot 1955.
Bouwplan voor het optrekken van een losinrichting aan de werkhuizen van zoutgroothandel Saline Gantoise aan de linkeroever van het Kanaal Gent-Terneuzen, 28 februari 1951. Collectie Archief Gent, PA_SERCK_160.
Prijsofferte (links) en materiaallijst aangeleverd door studiebureau L. Durin in Gent (rechts) uit het bouwdossier van Saline Gantoise, 1951. Collectie Archief Gent.
Bronnen
- De Tier, Veronique, and Robin Debo. Eeuwen Ondernemen: 100 Honderdjarige Bedrijven Vertellen Hun Verhaal. Gent: Snoeck, 2017, p. 178-179.
- Collectie bouwdossiers ‘PA_SERCK’ bij Archief Gent.
- Collectie bouwplannen van Francis Serck bij Archief Gent.
- Collectie foto’s bij Industriemuseum Gent.
- Gesprek met Gino, Karen en Els Breyne ter plaatse in het bedrijf Serck op woensdag 19 oktober 2022.